Τι είναι τα ανοιχτά σχολεία;

Ποιός είναι ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης και της τοπικής κοινωνίας;

Πως μπορεί να συνεργαστεί η εκπαιδευτική κοινότητα και οι σύλλογοι γονέων με την δημοτική αρχή και τους φορείς του δήμου;

Ποιό είναι το θεσμικό πλαίσιο που ορίζει αυτή τη συνεργασία; ( σχολικές επιτροπές- σχολικά συμβούλια).

Εξαντλείται η συνεργασία αυτή στην κατανομή των επιχορηγήσεων και στην ευθύνη των δήμων για την συντήρηση των σχολικών κτιρίων; Ή μήπως μπορούν να συνδράμουν και να συνεργαστούν ώστε να αποτελέσουν τα σχολεία πραγματικούς πυρήνες πολιτισμού για όλη την κοινότητα ; 

Η γενικευμένη άποψη είναι οτι τα σχολεία είναι ο χώρος όπου τα παιδιά όλοκληρώνουν την τυπική τους εκπαίδευση και λειτουργούν με ένα συγκεκριμένο ωρολόγιο και εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Σκοπός της λειτουργίας τους είναι η μάθηση των παιδιών , η καλλιέργεια στάσεων και δεξιοτήτων ζωής, η ολόπλευρη ανάπτυξή τους, γνωστική- συναισθηματική- κοινωνική και η διαμόρφωσή τους σε ενεργούς πολίτες.   Πως μπορεί το άνοιγμα των σχολείων στην κοινωνία να υποστηρίξει και να εμπλουτίσει τους παραπάνω βασικούς στόχους πολλαπλασιάζοντας τα οφέλη τόσο για τα ίδια τα παιδιά αλλά και για τις οικογένειές τους;  

Το ανοιχτό σχολείο είναι το σχολείο εκείνο το οποίο πέρα από την "τυπική" μάθηση και αγωγή που παρέχει στα παιδιά ανταποκρίνεται στις σύγχρονες κοινωνικές προκλήσεις, στις ανάγκες τους να τα εκπαιδεύσει στις ανθρωπιστικές αξίες, στην αξία της συμμετοχής, της συνεργασίας, της αποδοχής της διαφορετικότητας, στην αλληλεγγύη, στην δημοκρατία, στην διεκδίκηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

 Ένα ανοιχτό σχολείο εκπαιδεύει τους μαθητές του μέσα από δράσεις και προγράμματα βιωματικού χαρακτήρα σε δεξιότητες προσωπικής και κοινωνικής ανάπτυξης.

Είναι το σχολείο που λειτουργεί ως κοινότητα μέσα στην λειτουργία της οποίας εμπλέκονται ενεργητικά μαθητές/τριες, εκπαιδευτικοί, γονείς.

Αυτό το σχολείο αποτελεί τον συνδετικό κρίκο αλλά και την γέφυρα επικοινωνίας και φιλίας με την γειτονιά, και την κοινωνία, δημιουργώντας δράσεις και παρέχοντας βοήθεια με αγαθά και υπηρεσίες σε όλα τα μέλη της ιδιαίτερα εκείνα που προέρχονται από ευπαθείς - ευάλωτες κοινωνικές ομάδες.

 Μπορεί να δικτυώνεται με επιστημονικούς και κοινωνικούς φορείς, με την τοπική κοινότητα, με δομές ψυχικής υγείας συμβουλευτικής στην κοινωνική ένταξη, με τις δημοτικές υπηρεσίες για την αξιοποίησή τους στην αντιμετώπιση της φτώχειας και του αποκλεισμού, για πρόληψη και αντιμετώπιση προβλημάτων παιδιών αλλά και οικογενειών.

 Για την λειτουργία ενός ανοιχτού σχολείου στην κοινότητα πρέπει να συνεργήσουν εκτός από τους μαθητές, τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς και οι άνθρωποι του πολιτισμού, της τέχνης, των μέσων μαζικής ενημέρωσης, του αθλητισμού, των δομών υγείας και πρόληψης, της σίτισης και των Δικτύων της πόλης.

Το ανοιχτό σχολείο είναι χώρος εκπαίδευσης και πολιτισμού, ψυχαγωγεί, προσφέρει χαρά και ικανοποίηση και καταπολεμά την σχολική διαρροή, την περιθωριοποίηση και τον αποκλεισμό και δημιουργεί πρόληψη για τα ναρκωτικά και διάφορες άλλες εξαρτήσεις.  

Μέσα στην κοινότητα τα άτομα δημιουργούν μιά ταυτότητα και τα σχολεία χρειάζεται να δημιουργήσουν σχέση με αυτήν την κοινότητα για να βελτιώσουν μαζί την σχολική αποτελεσματικότητα. Αυτή η σχέση γίνεται κατανοητή μέσα από την αναγνώριση και τον σεβασμό, που δημιουργούνται από τις ενέργειες του σχολείου εντός του πλαισίου του και που έχουν αντίκτυπο την ευρύτερη τοπική κοινωνία.

Είναι μιά σχέση αμφίδρομη αφού η τοπική κοινωνία συμβάλλει στην αποτελεσματικότητα του σχολείου αλλά και από την άλλη ένα αποτελεσματικό - εξωστρεφές σχολείο μπορεί να συμβάλλει στην διαμόρφωση της κοινωνίας.

Επομένως χρειάζεται κοινή προσπάθεια της εκπαιδευτικής κοινότητας και της τοπικής κοινωνίας για να αναπτυχθεί αυτή η σχέση, ενώ συνδετικός κρίκος των δύο μπορεί να αποτελέσει η Τοπική Αυτοδιοίκηση.

Η διεθνής βιβλιογραφία καταγράφει την στενή σχέση αλλά και σύνδεση της εκπαιδευτικής κοινότητας με την τοπική κοινωνία.

Η παιδαγωγική Φρενέ αποτελεί μιά παιδαγωγική πρόταση με κοινωνικο-πολιτικό εκπαιδευτικό όραμα για μιά καλύτερη ζωή. Συναντά την Κριτική Παιδαγωγική σύμφωνα με την οποία δάσκαλοι και μαθητές μπορούν να εργαστούν κριτικά ώστε να αλλάξουν την πραγματικότητα που τους περιβάλλει προς το καλύτερο με προϋπόθεση την κριτική συνείδηση των μαθητών και την κοινωνική τους δράση και με σκοπό την κοινωνική τους χειραφέτηση.

Αφορά μιά άλλη παιδαγωγική προσέγγιση που θα αναπτύσει αξίες στην σχολική ζωή όχι ως γνώση αλλά ως βίωμα και θα ενδυναμώνει τον μαθητή έτσι ώστε να υποστηρίζει και να υπερασπίζεται αυτές τις αξίες και να αμύνεται ενάντια σε ότι τις αντιπαλεύεται. Σε αυτή η τάξη λειτουργεί ως κοινότητα με δημοκρατικό πνεύμα συνεργασίας και ενδυνάμωσης αξιών. Οι μαθητές αναλαμβάνουν ρόλους ευθύνης και βιώνουν το σχολείο τους σαν μιά συλλογική υπόθεση δική τους.

Στην παιδαγωγική Φρενέ η συνεργασία γίνεται για να ξεπεράσει τα όρια της σχολικής τάξης και για να αποτελέσει ενεργή δράση με την κοινότητα και με την κοινωνία. Το σχολείο είναι ανοικτό καθώς μέσα από τις συνεργασίες των μαθητών παράγεται γνώση και πολιτισμός για την γειτονιά, την κοινότητα και την κοινωνία.

Ο ρόλος του σχολείου είναι σημαντικός για την ενδυνάμωση της τοπικής κοινότητας εφόσον μπορέσει να γίνει τοπικό κέντρο συνάντησης και συναναστροφής των κατοίκων της, καθώς και των φορέων της, για να γνωριστούν, να συνεργαστούν και να δώσουν στην γειτονιά μια καινούργια μορφή στο περιεχόμενό της.

Το σχολείο είναι δημόσιος χώρος μέσα σε αυτόν μπορεί να δημιουργηθεί ένα ανθρωποκεντρικό περιβάλλον το οποίο θα αποτελέσει την θεμελίωση της συμμετοχικότητας των πολιτών σε θέματα κοινά για την πόλη τους. Ταυτόχρονα έτσι ενισχύεται και το περιεχόμενο της μάθησης.

Μπορεί όμως το σχολείο να αποτελέσει τόπο μάθησης και κοινωνικοποίησης όπου μέσα στο χώρο του μπορούν να καλλιεργηθούν συνειδήσεις, να αναπτυχθούν προσωπικές δεξιότητες, και να ενισχυθούν οι ανθρώπινες αξίες ζωής.

Μπορούμε να μετατρέψουμε τα σχολεία και τις αυλές τους σε ζωντανούς συλλογικούς χώρους όπου θα προσφέρουν νέα ερεθίσματα, νέους ρόλους, νέα πρότυπα αλλά και μορφές έκφρασης στις γειτονιές της πόλης. Με κέντρο το σχολείο της κάθε περιοχής μπορούν να δημιουργηθούν ισχυροί δεσμοί μεταξύ των κατοίκων της που στην ουσία θα διασφαλίζεται η διατήρηση της γειτονιάς. Οι γνωριμίες μεταξύ των γειτόνων διώχνει τους φόβους, τα άγχη και τις προκαταλήψεις.

Το σχολείο γίνεται το "στέκι της γειτονιάς" τα απογεύματα, στο οποίο οργανώνονται δράσεις και δραστηριότητες για τα παιδιά και τους ενήλικες ώστε να προάγονται οι ανάγκες και δεξιότητες των κατοίκων της κάθε περιοχής.

Οι ενήλικοι - γονείς, οι εκπαιδευτικοί, οι κάτοικοι της τοπικής κοινότητας του σχολείου μπορούν να έχουν το σχολείο τόπο συνάντησης, για γιορτές, οργάνωση δράσεων για τους ίδιους, αλλά και για τα παιδιά. Δράσεις δημιουργικής απασχόλησης, εναλλακτικής εκπαίδευσης και ψυχαγωγίας για τα παιδιά, δραστηριότητες για την τέχνη και τον πολιτισμό, βιβλιοθήκες, κινηματογραφικές προβολές, θεατρικές παραστάσεις, φεστιβάλ, επιμορφωτικά σεμινάρια ενηλίκων και συναντήσεις με ειδικούς επιστήμονες, εκμάθηση γλωσσών.

Οι προαύλιοι χώροι των σχολείων μπορούν να γίνουν τόποι συνάντησης των παιδιών πραγματοποιώντας δράσεις που τα ενδιαφέρουν ή απλά να συνυπάρχουν με τους δικούς τους τρόπους.

Μπορεί να υπάρξει η δυνατότητα παροχής κλιματιζόμενης σχολικής αίθουσας όπου οι μαθητές θα μπορούν να μελετήσουν στον οικείο χώρο του σχολείου τους και οι κάτοικοι να μπορούν να την χρησιμοποιούν σε περίοδο καύσωνα.

Η σχολική κοινότητα μπορεί να αναλάβει την εφαρμογή δράσεων και προγραμμάτων με την στήριξη της Πολιτείας, της Περιφέρειας και του Δήμου.

Θεσμικά τα σχολικά συμβούλια θα πρέπει να διασφαλίζουν ότι οι δράσεις που αποφασίζεται να εφαρμοστούν θα στηρίζονται στα πορίσματα της παιδαγωγικής έρευνας και επιστήμης, καθώς να λαμβάνονται υπόψιν οι ιδιαιτερότητες και τα προβλήματα της τοπικής κοινωνίας.

 Ο Δήμος θα πρέπει να αναλάβει την πρωτοβουλία να είναι ανοιχτός σε προτάσεις, να προωθεί δράσεις και προγράμματα σε όλες τις σχολικές μονάδες συστηματικά, δίνοντας κίνητρα και διευκολύνοντας με όποιους τρόπους μπορεί την συμμετοχή των παιδιών, των εκπαιδευτικών, των γονέων σε αυτές. Και είναι πολύ σημαντικό να παρέχονται προς ΟΛΟΥΣ χωρίς αποκλεισμούς και διακρίσεις.

Ενδεικτικά αναφέρω κάποιες από τις δράσεις που ο Δήμος μας πραγματοποίησε και πραγματοποιεί με την συνεργασία των σχολείων.

 Στο πρόγραμμα Ανακύκλωσης του Δήμου μας συμμετέχουν ενεργά όλα τα σχολεία και οι μαθητές έχουν εκπαιδευτεί μέσα από αντίστοιχα εκπαιδευτικά προγράμματα για την σημασία και το όφελος της ανακύκλωσης και συμμετέχουν σε αυτό το πρόγραμμα καθώς και οι γονείς.

Το μαθητικό, Φεστιβάλ του Δήμου μας αποτελεί μιά ομαδική διαδικασία μέσα από την οποία τα παιδιά μπορούν να συμμετέχουν, να αυτενεργήσουν, να ξετυλίξουν τα ιδιαίτερα χαρίσματά τους, τις δεξιότητές τους, βάζοντας ένα μικρό λιθαράκι στο κτίσιμο του κοινωνικού - πολιτιστικού έργου της πόλης μας.

Στο Κοινωνικό Παντοπωλείο και στο Κοινωνικό Φαρμακείο οι μαθητές και οι γονείς έχουν συνεισφέρει βοήθεια με φάρμακα και τρόφιμα για τους συνδημότες μας που την έχουν ανάγκη.

Το πρόγραμμα Προληπτικής Στοματικής Υγιεινής πραγματοποιείται σε όλα τα Νηπιαγωγεία του Δήμου μας.

Επίσης φέτος οργανώθηκε από τον Δήμο μας, ομιλία της συμβουλευτικής ψυχολόγου και συζήτηση προς τους γονείς των μαθητών της Έκτης τάξης των σχολείων, για την ομαλή μετάβαση των μαθητών από το Δημοτικό Σχολείο στο Γυμνάσιο. Ανάλογες δράσεις μπορούν να οργανωθούν και για την ενημέρωση των γονέων για την ομαλή μετάβαση των παιδιών από τους Παιδικούς Σταθμούς στο Νηπιαγωγείο και από το Νηπιαγωγείο στο Δημοτικό Σχολείο.

Με βάση τα όσα αναφέραμε, ο ρόλος του Δήμου και ιδιαίτερα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης πρέπει να είναι πρωταρχικός και ουσιαστικός, πάντα μέσα στο πλαίσιο της συνεργασίας και των διακριτών ρόλων τόσο με τις αρμόδιες Υπηρεσίες Εκπαίδευσης όσο και με τις Σχολικές Μονάδες.

Εν κατακλείδι το ανοικτό σχολείο είναι ένα σύγχρονο αποτελεσματικό σχολείο, ανοιχτό στην κοινωνία και στην ζωή. Αποτελεί όνειρο αλλά και πάγιο αίτημα δεκαετιών για όσους νοιάζονται για τα παιδιά και το δικαίωμά τους στην Αγωγή και την Εκπαίδευση.

Το όραμα και οι προτάσεις για ένα Ανοιχτό σχολείο δεν είναι ουτοπία.

Αν το πιστέψουμε, αν προσπαθήσουμε να συνδράμουμε ο καθένας από την δική του θέση ευθύνης και πράξει ότι του αναλογεί, τότε μπορεί αυτό το όραμα να πραγματώνεται και να αποδίδει τα καλύτερα προς όλη την ανθρώπινη κοινωνία.